???? Xerostomia معنی و مفهوم علمی
اصطلاح Xerostomia یکی از واژه‌های پرکاربرد در دندانپزشکی و پزشکی دهان است که در زبان فارسی به معنی خشکی دهان شناخته می‌شود. بسیاری از افراد ممکن است در طول زندگی خود این حالت را تجربه کنند، اما تفاوت میان خشکی موقت ناشی از کم‌آبی و Xerostomia واقعی در این است که دومی نتیجه‌ی کاهش عملکرد غدد بزاقی است و معمولاً نشانه‌ای از یک مشکل پزشکی یا مصرف داروهای خاص می‌باشد. در این مقاله به بررسی علمی مفهوم Xerostomia، علل، علائم و روش‌های درمان آن می‌پردازیم.
Xerostomia چیست و از کجا آمده است؟
واژه Xerostomia از دو بخش یونانی تشکیل شده است:
-
“Xeros” به معنی خشک
-
“Stoma” به معنی دهان
در نتیجه، Xerostomia در لغت به معنای دهان خشک است. در پزشکی، این واژه برای توصیف وضعیتی به کار می‌رود که در آن غدد بزاقی قادر به تولید بزاق کافی برای حفظ رطوبت دهان نیستند. بزاق برای حفظ سلامت دهان و دندان حیاتی است، زیرا محیط دهان را پاک می‌کند، از رشد باکتری‌های مضر جلوگیری می‌نماید و به فرایند گوارش کمک می‌کند.
اهمیت بزاق در بدن
بزاق چیزی بیش از یک مایع ساده است. این ماده ترکیبی پیچیده از آب، آنزیم‌ها، مواد معدنی و پروتئین‌هاست که وظایف زیر را بر عهده دارد:
-
تسهیل در جویدن و بلع غذا
-
کمک به گفتار روان و واضح
-
محافظت از دندان‌ها در برابر پوسیدگی
-
حفظ تعادل باکتریایی دهان
-
پیشگیری از زخم و التهاب لثه‌ها
-
افزایش حس چشایی و لذت از غذا
وقتی ترشح بزاق کاهش پیدا کند، دهان خشک می‌شود و بسیاری از این عملکردهای حیاتی مختل می‌شوند.
علائم Xerostomia
علائم Xerostomia ممکن است از خفیف تا شدید متفاوت باشند. مهم‌ترین نشانه‌ها عبارت‌اند از:
-
احساس خشکی، چسبندگی یا سوزش در دهان
-
دشواری در صحبت کردن یا بلع
-
ترک خوردن لب‌ها و زبان
-
کاهش حس چشایی
-
افزایش پوسیدگی دندان‌ها
-
بوی بد دهان (هالیتوزیس)
-
زخم‌های دهانی یا سوزش زبان
-
تشنگی مکرر و نیاز به نوشیدن آب در شب
اگر این علائم به‌صورت مداوم وجود داشته باشند، احتمال ابتلا به Xerostomia واقعی زیاد است.
دلایل علمی بروز Xerostomia
۱. داروها
بیش از ۵۰۰ دارو می‌توانند موجب کاهش ترشح بزاق شوند. رایج‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
-
داروهای ضدافسردگی و ضداضطراب
-
داروهای ضد فشار خون
-
آنتی‌هیستامین‌ها (برای آلرژی)
-
داروهای ضد درد و شیمی‌درمانی
۲. بیماری‌های زمینه‌ای
بیماری‌هایی مانند دیابت، پارکینسون، آلزایمر، سندرم شوگرن و ایدز (HIV) می‌توانند باعث آسیب به غدد بزاقی شوند.
۳. درمان‌های سرطان
پرتودرمانی در ناحیه سر و گردن اغلب منجر به آسیب دائمی غدد بزاقی و خشکی دهان مزمن می‌شود.
۴. عوامل سبک زندگی
سیگار، مصرف الکل، کم‌آبی بدن، استرس و تنفس از راه دهان از دیگر دلایل شایع Xerostomia هستند.
عوارض Xerostomia
کاهش ترشح بزاق نه‌تنها موجب ناراحتی دهان می‌شود، بلکه پیامدهای گسترده‌ای دارد:
-
افزایش خطر پوسیدگی و جرم دندان
-
التهاب لثه‌ها و خونریزی
-
زخم‌های مزمن در مخاط دهان
-
عفونت قارچی (کاندیدیازیس)
-
اختلال در بلع و گفتار
-
کاهش کیفیت خواب و زندگی
روش‌های درمان Xerostomia
۱. درمان‌های دارویی
اگر علت خشکی دهان مصرف دارو باشد، پزشک ممکن است دوز دارو را تغییر دهد یا جایگزین کند.
داروهایی مانند Pilocarpine و Cevimeline نیز می‌توانند ترشح بزاق را تحریک کنند.
۲. استفاده از بزاق مصنوعی
در بیماران با آسیب غدد بزاقی، استفاده از بزاق مصنوعی، اسپری‌ها یا ژل‌های مرطوب‌کننده می‌تواند مؤثر باشد.
۳. درمان‌های خانگی
-
نوشیدن آب در فواصل منظم
-
جویدن آدامس بدون قند
-
استفاده از میوه‌های آبدار
-
پرهیز از غذاهای شور، تند و خشک
-
استفاده از دستگاه بخور برای حفظ رطوبت محیط
۴. مراقبت از دهان و دندان
-
مسواک زدن منظم با خمیر دندان حاوی فلوراید
-
مراجعه منظم به دندان‌پزشک
-
استفاده از دهان‌شویه‌های بدون الکل
-
پرهیز از سیگار و الکل
نکات تغذیه‌ای برای مبتلایان به Xerostomia
-
از نوشیدنی‌های بدون قند و بدون کافئین استفاده کنید.
-
در طول روز آب را جرعه‌جرعه بنوشید.
-
از خوردن شیرینی و شکلات زیاد پرهیز کنید.
-
مصرف لبنیات بدون چربی و سوپ‌های آبدار می‌تواند به بهبود وضعیت کمک کند.
پیشگیری از Xerostomia
پیشگیری از خشکی دهان با رعایت چند عادت ساده امکان‌پذیر است:
-
مصرف کافی آب روزانه
-
کنترل استرس
-
خواب کافی
-
پرهیز از دهان‌شویه‌های حاوی الکل
-
بررسی منظم داروهای مصرفی با پزشک
جمع‌بندی
Xerostomia به معنای واقعی کلمه، بیش از یک خشکی ساده در دهان است؛ این عارضه نشانه‌ای از اختلال در عملکرد غدد بزاقی است و می‌تواند بر کیفیت زندگی، تغذیه و سلامت دهان تأثیر بگذارد. آگاهی از علائم و مراجعه‌ی به‌موقع به دندان‌پزشک یا متخصص می‌تواند از بروز عوارض جدی جلوگیری کند. برای مطالعه‌ی کامل و تخصصی درباره‌ی علل و درمان‌های این مشکل، می‌توانید به مقاله‌ی جامع خشکی دهان مراجعه کنید.
- ۰ ۰
- ۰ نظر